Interview Annemarie van der Waarde
Sinterklaas heeft nét zijn feestelijke intocht gemaakt op de Ontdekking, als we Annemarie van der Waarde spreken. Met vrolijke Sinterklaasliedjes op de achtergrond, praat zij ons bij over de laatste inductiebijeenkomst van november. Over gedrag en zogenaamde opvoedingsverlegenheid. Haar advies? Als je het beste uit een kind wil halen, dan moet je het beste uit jezelf halen!
Schoolopleider
Annemarie werkt al ruim 42 jaar in het onderwijs. De laatste jaren in de rol van schoolopleider. Ze is dus door de wol geverfd. “Ik heb alle groepen doorlopen als leerkracht. Alle leeftijden vind ik leuk!”, lacht Annemarie. “Ik ben een mensenmens. De verwondering en het geïnteresseerd zijn in anderen; heel mooi vind ik dat. Ik heb onder andere een opleiding gedaan tot video interactie coach. Die viel samen met de oprichting van opleidingsscholen in Almere. Voor de komst van de opleidingsscholen kwamen coaches vanuit de Pabo een keer per jaar op praktijkbezoek. De studenten vonden dat deze momentopname hen geen recht deed. Op alle opleidingsscholen zijn daarom nu getrainde mentoren die wekelijks begeleiden en een schoolopleider die vier keer per jaar de student volgt. Als het niet loopt zoals het hoort te lopen, dan kan de student of mentor een schoolopleider om hulp vragen. Als schoolopleider heb ik een begeleidende rol. Op de Ontdekking begeleid ik de startende leerkrachten, zij-instromers, Pabo, Ad PEP- en ROC studenten. Dat doe ik twee dagen per week. De andere twee dagen werk ik bij het bestuur van de ASG. Daar hebben we een tak ‘opleiden in school’ waar vijf externe schoolopleiders aan verbonden zijn. We begeleiden ervaren leerkrachten, zij-instromers en studenten op ‘niet opleidingsscholen’. Directies van ‘niet opleidingsscholen’ kunnen bij OPLIS (Opleiden In School) hun verzoek voor begeleiding neerleggen.
Inductiebijeenkomsten
In Almere worden er elk jaar vijf inductiebijeenkomsten georganiseerd voor startende leerkrachten. Steeds met een ander thema. Het doel van zo’n inductiebijeenkomst is om starters in het onderwijs te houden. Er worden drie bijeenkomsten vanuit het samenwerkingsverband georganiseerd (ASG, Prisma en SKO) en twee eigen bijeenkomsten vanuit ASG. In deze laatste is er ruimte voor een stuk intervisie en coöperatieve opdrachten. “Zo hadden we een tijdje geleden een JENGA-spel”, vertelt Annemarie enthousiast. “Als je een blokje eruit haalde, stond er een vraag op. Daar gingen de deelnemers met elkaar over in gesprek. Leren met en van elkaar. De starters zien dan ook dat ze al ontzettend veel expertise hebben. Dit zorgt voor een heel mooie dynamiek. Voor de inductiebijeenkomsten worden sprekers uitgenodigd die interessante onderwerpen aanbieden. Onderwerpen die een stukje verdieping geven en leerkrachten laten nadenken. Oudergesprekken en gedrag zijn de meest behandelde onderwerpen. De volgende ASG-bijeenkomst gaat over differentiatie. De inductiebijeenkomsten zijn niet vrijblijvend. In het eerste jaar als starter moet je 80% van de bijeenkomsten aanwezig zijn, in het tweede jaar 60% en in het derde jaar 40%. Je ontwikkelt je in drie jaar van startbekwaam naar vakbekwaam.”
‘Niets is sterker dan het gezag van het fatsoen.’
Inductiebijeenkomst 13 november 2024: gedrag centraal
Op 13 november was het weer tijd voor een bijeenkomst vanuit het samenwerkingsverband. Gezien het aantal deelnemers was het bij de VIEW in Almere, met als thema gedrag. ‘Hoe was het? Wat vonden de mensen ervan?’, vroegen we Annemarie. “Samen met een andere schoolopleider, Ursula ter Stege, heb ik het programma opgetuigd”, begint ze. “De werktitel was ‘Ik kan helemaal niets met die leerkracht van jou.’ Een uitspraak van een ouder was dit. Die ook wel aangeeft dat er een verschuiving is in het respect van ouders naar ons toe. Hoe kijk ik naar kinderen, ouders, collega’s en mezelf? Maar ook: hoe kijken ouders naar ons tegenwoordig? Wat gebeurt er allemaal en hoe zet je storend gedrag van een leerling om in gewenst gedrag? We hebben Gerard Weide, psycholoog en bekend van de Kanjertraining, gevraagd om hier een presentatie over te geven. De rode draad van zijn lezing was ‘niets is sterker dan het gezag van het fatsoen’. Ik denk dat er wel 75 mensen waren; echt een grote opkomst dus! De verwachtingen van de aanwezigen waren hoog. De leerkrachten zitten met heel veel vragen. En daar stond Gerard echt bij stil. ‘Een feest van herkenning! Dat had ik eerder willen weten! Ik ga met mijn collega’s in gesprek. Ik heb allerlei handvatten gekregen. Ik moet duidelijker zijn in mijn taalgebruik. Allemaal reacties van mensen in de zaal. Grenzen stellen, daar gaat het steeds over. Wat is onprettig gedrag en wat is misschien zelfs onwettig gedrag? Gerard’s lezing ging ook over twee werelden. De wereld van wantrouwen en de wereld van vertrouwen. Als je uitgaat van de wereld van vertrouwen, dan kijk je ook anders naar een kind. Dan vraag je je af: ‘is dit onwil of onmacht’? Dan is er een andere aanpak nodig.”
Het thema van de laatste bijeenkomst was gedrag. Wat wilden jullie de startende leerkrachten hierover meegeven? Wat was jullie bedoeling? “Bij de ASG-inductiebijeenkomst in oktober hebben we collega’s gevraagd wat voor hun belangrijke aandachtspunten waren”, legt Annemarie uit. “Die punten heb ik naar Gerard Weide gestuurd en op basis daarvan heeft hij een opbouw gemaakt voor de inductiebijeenkomst van 13 november. Verder hebben we alle genodigden in de uitnodiging al laten weten wat het thema was, namelijk gedrag. Als ze vragen hadden, konden ze die vooraf naar ons toesturen, zodat Gerard er aandacht aan kon besteden tijdens de bijeenkomst. Echt maatwerk dus.”
‘Ouders geven misschien heel veel toe aan hun kind,
de prinsjes en prinsesjes, ha ha.’
Opvoedingsverlegenheid
Opvoedingsverlegenheid van ouders en het effect daarvan op het lesgeven en het gedrag van de leerlingen, daarover had Gerard Weide het. Wat bedoelt hij daarmee, met opvoedingsverlegenheid? Volgens Annemarie gaat het over het stukje normen en waarden. En dat ouders hun kinderen daarin begeleiden. “Wat wij merken is dat er ouders zijn die thuis anders opvoeden dan wat de normen en waarden van school zijn”, aldus Annemarie. “Voor ouders is het sowieso heel belangrijk dat, zodra je over de drempel van de school stapt, je je houdt aan de afspraken die wij daar met elkaar hebben gemaakt. Ouders geven misschien heel veel toe aan hun kind, de prinsjes en prinsesjes, ha ha. Ze vinden een leerkracht vaak streng. Maar je bent niet streng, nee! Je bent duidelijk! Wat vandaag geldt, geldt morgen ook. En overmorgen en over een jaar ook! Zo zijn onze manieren!”, zegt Annemarie. Die vastigheid, voorspelbaarheid maken dat het veilig is voor een kind. En ik denk dat sommige ouders dat heel lastig vinden.”
‘De investering zit echt in de positieve momenten.’
Oprechte interesse
Hoe pak je dat als leerkracht aan, die opvoedingsverlegenheid? Hoe kan je dat doorbreken bij ouders? Annemarie legt uit: “Als leerkracht probeer je ouders duidelijk te maken dat de wereld om ons heen niet maakbaar is. Je moet ook leren omgaan met teleurstellingen. Hoe help jij jouw kind om straks een stevige burger te worden? Op school zeggen we bijvoorbeeld: ‘je mag anderen niet slaan’. Terwijl een ouder vindt dat een tikkie op zijn tijd best het verschil kan maken. Dat is misschien wel zo, maar het gaat constant over de balans tussen stoer zijn en wijsheid. Ben jij laf als je wegloopt van een situatie? Soms moet je weglopen, andere vrienden zoeken. In de huidige maatschappij kan je zomaar een mes tussen je ribben krijgen… Daarom vinden wij het belangrijk om ouders mee te nemen in het maken van de juiste keuzes. Wat is de juiste keuze voor jouw kind om zich te redden? En verder, wat kan je nog meer doen? “Oprechte interesse in een kind! Geen toneel, maar échte belangstelling! Dat is enorm belangrijk!”, roept Annemarie enthousiast. “Wat gebeurt er nu? Hoe was jouw weekend? Wat goed dat Max Verstappen heeft gewonnen, he? Wat heb je een leuke jas aan! Met wat voor gevoel ga je naar huis?’ Neem ouders hier ook in mee! Het is ontzettend belangrijk dat je contact hebt met de ouders van de kinderen. Niet alleen als het misgaat. Als het goed gaat met hun zoon of dochter, horen ze dat juist graag. Zeg bijvoorbeeld: ‘Gisteren heb ik hem zo mooi zien samenwerken’…Ouders denken dan: ‘Je ziet mijn kind! Hij is voor jou méér dan een lastpak.’ De investering zit echt in de positieve momenten. Als het dan een keer niet zo goed gaat, heb je die band en het vertrouwen. Het gaat continu om de verbinding. Met het kind én met de ouders.”
‘Het feit dat jou is toegestaan dat je jonge mensen naar de toekomst
mag begeleiden, is een hoogstaande toekenning.’
“Tenslotte, wees proactief!”, sluit Annemarie af. Als je bijvoorbeeld weet dat een kind heel prikkelgevoelig is, zoals nu met de feestdagen, denk dan mee met het kind. Bied aan dat hij/zij bij een andere juf of meester even rustig mag gaan tekenen. Even uit de drukte. Samen met het kind een oplossing zoeken, dat is enorm belangrijk. In sommige delen van Almere zijn er grote uitdagingen in de groep. Daar stond Gerard Weide ook bij stil. Als startende leerkracht heb je de steun van je collega’s keihard nodig. Iedereen wil het goed doen. Maar sommige groepen zijn gewoon heel pittig. Denk niet dat iets alleen bij jou gebeurt. Wees eerlijk naar elkaar. Bespreek moeilijke situaties. Durf je kwetsbaar op te stellen! Dat kan alleen als het schoolklimaat veilig is. Zodat jij als leerkracht mag zijn wie je bent.”
Het beste uit jezelf
Waarom is een inductiebijeenkomst zo waardevol voor een startende leerkracht, vroegen we Annemarie tot besluit. “Een leven lang leren! Dat is het motto. Je bent niet uitgeleerd als je je diploma gehaald hebt. Als je het beste uit een kind wil halen, dan moet je het beste uit jezelf halen. Voor mij is dat aan de slag gaan met theorie en praktijk; de koppeling daarvan. Geïnspireerd raken door nieuwe wetenschappelijke ontwikkelingen. Iedere keer je eigen brein oprekken. Voor de kinderen ga je uit van hoge verwachtingen, neem je geen genoegen met minder. Doe dat dan voor jezelf ook niet. Leg de lat hoog voor jezelf. Als jij als leerkracht het verschil wil maken voor kinderen, de toekomstige generatie dus, waar we een enorme verantwoordelijkheid voor hebben, dan moet je je blijven scholen. Dat vind ik. Gerard Weide zei het heel mooi: ‘Het feit dat aan jou is toegestaan dat je jonge mensen naar de toekomst mag begeleiden, is een hoogstaande toekenning. Neem die verantwoordelijkheid serieus! Denk daar niet te min over!”
