Zij aan zij voor zij-instroomtraject

Het tweejarige zij-instroomtraject wordt toegankelijk voor meer mensen. Een mooie kans voor velen om straks als gecertificeerde leerkracht voor de groep te staan. Maar wat moet je daar voor doen? Hoe ziet het traject eruit? We vroegen het aan Sebastiaan van Tongeren.

Wat doe je in het dagelijks leven?

“Ik ben opleidingscoördinator voor het zij-instroomtraject voor leraren in het primair onderwijs, op Windesheim Almere. Daarnaast geef ik nog een beetje les in pedagogiek. Daarvoor heb ik 20 jaar in het basisonderwijs gewerkt, als leerkracht, intern opleider en schoolleider. Ik weet dus waar ik het over heb, ha ha.

Wat is er nieuw aan het zij-instroomtraject? Er is iets veranderd aan de opleiding, toch?

Het is niet zozeer een nieuwe opleiding. Het zij-instroomtraject is een bestaand traject, waarin je in twee jaar tijd doorgroeit naar het niveau startbekwaam. Voorwaarde om aan dat traject mee te doen, was altijd dat je een HBO Bachelor diploma had. We zien natuurlijk al een hele tijd een enorm tekort bij de leraren, zeker in Almere. We zien ook dat er heel veel mensen voor de groep staan, die niet een HBO Bachelor hebben, maar wel een associate degree-opleiding (ad). Wel een HBO-opleiding dus, maar geen Bachelor. Op een groot aantal Pabo’s in Nederland is nu afgesproken dat zij met een pilot deze mensen ook toegang gaan geven tot het zij-instroomtraject. Dat is er dus nieuw aan, dat het zij-instroomtraject voor meer mensen toegankelijk wordt.

Natuurlijk denken we wel na over de inhoud. Een ad PEP’er heeft een andere achtergrond dan iemand met een HBO Bachelor. In die zin zijn het inhoudelijk verschillende opleidingen, maar uiteindelijk leiden ze allemaal naar startbekwaam niveau, leerkracht. We hopen op deze manier ervoor te zorgen dat de mensen, die nu bijvoorbeeld met een ad PEP-opleiding voor de klas staan, daar straks ook goed gekwalificeerd staan. Het is een mooie kans voor hen om door te groeien tot erkend leraar.

‘Eigenlijk is het leren en werken tegelijk!’

Hoe ziet het tweejarige opleidingstraject zij-instroom eruit?

Het traject wordt voorafgegaan door een geschiktheidsonderzoek. Dat is het eerste wat je moet doen. De Reken- en Wiskunde Toets (RWT) maakt hier o.a. deel van uit. Je gaat solliciteren op een vacature op een school. Een vacature die een school open heeft staan voor een zij-instromer. Solliciteren kan bij Flevowijs. De werkgever gaat dan een geschiktheidsonderzoek voor jou aanvragen. Dit houdt in dat jij eerst een portfolio gaat maken. Van Windesheim krijg je een handleiding waar precies instaat waar je portfolio uit moet bestaan. Je CV staat er in, je vooropleiding, je motivatie waarom je het onderwijs in wil. Maar ook een aantal bekwaamheden: vakinhoudelijk bekwaam, vakdidactisch bekwaam, pedagogisch bekwaam en brede professionele ontwikkeling. In je portfolio ga je aantonen wat voor ervaring je op deze vlakken al hebt opgedaan. Je gaat jezelf ‘inschalen’; aangeven wat je nog verder gaat ontwikkelen en wat je al kan. Er komt een praktijkdag waarin je een les gaat geven voor zogenaamde assessoren vanuit het werkveld en de opleiding. Zij kijken naar je portfolio, gaan je les beoordelen en je interviewen. Vervolgens proberen zij in te schatten of jij het zij-instroomtraject in twee jaar kan doen. Vinden ze jou geschikt, dan krijg je je geschiktheidsverklaring. En daarmee je aanstelling tot leerkracht. Pas dan begint de opleiding…

Voor de opleiding krijg je een scholingsplan. Daarin staat precies wat jij nodig hebt. Welke modules ga je volgen, wat moet je doen aan zelfstudie? Je komt in een leerteam met ongeveer zes andere zij-instromers. En je krijgt een studiecoach, die je door de opleiding heen helpt en de leerteams voorzit. In die leerteams ga je heel erg inzoomen op de praktijk en probeer je theorie en praktijk voortdurend aan elkaar te koppelen. Verder leer je in een team samen te werken; je gaat casussen oplossen. Eigenlijk is het leren en werken tegelijk! Die twee aspecten zijn heel erg met elkaar verbonden in het zij-instroomtraject.

Je moet minimaal twee dagen per week voor de klas staan. In de praktijk heb je een praktijkbegeleider die regelmatig langskomt om jouw lessen te observeren of om deze samen met jou voor te bereiden. Natuurlijk zijn er meerdere ijkpunten in het traject om te kijken hoe je er voor staat. Je portfolio groeit; het vult zich steeds meer naarmate je verder in de opleiding komt en nieuwe ervaringen en kennis hebt opgedaan.

Aan het eind van je opleiding wordt er een bekwaamheidsonderzoek gedaan. Dan komen er twee andere assessoren, die naar jouw portfolio kijken en een les observeren. Zij geven vervolgens het oordeel of je startbekwaam bent. Zoja, dan ben je officieel gecertificeerd tot leraar primair onderwijs.

‘Stappen die enorm belangrijk zijn,
omdat daar de meeste mensen in verzuipen.’

Welke aspecten uit de opleiding zij-instroom zijn onmisbaar voor een startende leerkracht?

Ehmmm… Dat zijn verschillende aspecten. Maar, een van de belangrijkste dingen in het begin is toch wel klassenmanagement. Daar zit een pedagogische component aan. Denk aan communicatie en interactie met kinderen. Hoe kan je dat op een effectieve manier doen, zodat ze kunnen leren? Hoe bouw je een relatie met de kinderen op? Maar klassenmanagement gaat ook over de organisatie in je klas. Hoe zorg je dat die helder en op orde is? Kinderen moeten weten waar ze aan toe zijn. Wees dus voorspelbaar in je gedrag! Dat zijn echt de eerste stappen! Stappen die enorm belangrijk zijn, omdat daar de meeste mensen in verzuipen. Als voor kinderen niet helder is wat de routine is, wat de regels zijn, wat ze van jou kunnen verwachten en wat jij van hen verwacht, dan gaat het mis. Echt waar…Als een leerkracht merkt dat hij geen controle heeft over de klas, dan haakt hij af. Grip krijgen op je klas, dat is ontzettend belangrijk.

En verder, andere aspecten uit de opleiding? Ja, dan denk ik aan aspecten die van toepassing zijn op de langere termijn. Wat voor leerkracht wil ik eigenlijk zijn? Wat wil ik bereiken? Waarom ben ik hier? Hoe wil ik er voor de kinderen zijn? Allemaal voorbeelden van vragen waar je gedurende je opleiding mee bezig bent. Een groot deel van je portfolio gaat hier ook over. Aspecten die te maken hebben met het ontwikkelen van jouw visie op het onderwijs.

‘Goed plannen en gedisciplineerd zijn,
dat heb je echt nodig.’

Hoe zijn de ervaringen tot nu toe? Wat vinden mensen van het zij-instroomtraject?

Het kan een pittig traject zijn. Als je een gezin hebt en je werkt er nog bij. Het kan ook heel goed te doen zijn. En de opleiding kan zeker inspirerend zijn. Maar je hebt in het traject wel steun nodig van je omgeving, zodat je er niet helemaal alleen voor staat. Als je een opleiding volgt, waarvan het praktijkdeel maar heel klein is, dan is het soms moeilijk om de theorie goed te begrijpen. Wat zo mooi is aan het zij-instroomtraject, is dat je zoveel verantwoordelijkheid krijgt en daardoor zelf heel nieuwsgierig wordt en vragen gaat stellen. Want elke dag opnieuw poppen er weer nieuwe vragen op: hoe pak ik dit op, hoe werkt dit eigenlijk? Zo’n opleiding krijgt dan heel veel zin. Het is een hartstikke mooi traject, maar het vraagt zelfsturing en een goede balans tussen privé, studie en werk. Goed plannen en gedisciplineerd zijn dus, dat heb je echt nodig.

We hebben heel weinig uitval: ongeveer 5% van de mensen die aan het zij-instroomtraject begonnen zijn, stopt voortijdig. Wat we zien is dat mensen na hun diploma wel in het onderwijs blijven werken, maar vaak snel doorgroeien. Ze blijven niet altijd voor de klas staan. Jammer, omdat we zo’n groot lerarentekort hebben. Maar aan de andere kant is het positief dat er volop doorgroeimogelijkheden zijn. Ook intern begeleiders en schoolleiders hebben we tenslotte keihard nodig!”